حسابداری صنعتی
چکیده
حسابداری صنعتی چیست؟ حسابداری صنعتی یکی از انواع شاخه‌های حسابداری است که برای واحدهای تولیدی و صنعتی مورد استفاده قرار گرفته و وظیفه بررسی «بهای تمام شده تولید» را برعهده دارد. برآورد هزینه تمام شده در واحدهای تولیدی کاری سخت و زمانبر است که به بررسی‌های دقیقی نیاز دارد. حسابداری صنعتی به عنوان یکی از […]
حسابداری صنعتی چیست؟
حسابداری صنعتی یکی از انواع شاخه‌های حسابداری است که برای واحدهای تولیدی و صنعتی مورد استفاده قرار گرفته و وظیفه بررسی «بهای تمام شده تولید» را برعهده دارد.
برآورد هزینه تمام شده در واحدهای تولیدی کاری سخت و زمانبر است که به بررسی‌های دقیقی نیاز دارد. حسابداری صنعتی به عنوان یکی از سخت‌ترین شاخه‌های حسابداری می‌تواند این امر خطیر را به انجام رسانده و با برآورد تمام هزینه‌های تولیدی یک محصول، قیمت‌گذاری آن برای ورود به بازار را ممکن سازد.
اگر ما بخواهیم بهای تولید شده محصولاتی مانند پوشاک، رب گوجه‌فرنگی، قطعات صنعتی، لوازم خانگی یا …. را محاسبه کنیم، باید تمام هزینه‌های مربوط به هزینه مواد اولیه، حقوق کارکنان، استهلاک تجهیزات، هزینه سوخت، حمل و نقل و …. را به‌صورت جداگانه حساب کنیم و در نهایت یک بهای تمام شده برای محصول خود در نظر بگیریم.
در پی برآورد این هزینه تمام شده خواهیم توانست برای تعیین مقدار سود تولید، قیمت‌گذاری مطلوب و معقولی را برای محصول خود انجام دهیم. تمام انجام این عملیات بر عهده حسابداری صنعتی خواهد بود.
کاربرد حسابداری صنعتی
با استفاده از علم حسابداری مدیران قیمت تولیدات را حساب می‌کنند و بهای مواد اولیه، دستمزد ها و دیگر هزینه ها را کنترل و بررسی می‌کنند.
مثلا فرض کنید اگر مدیری قصد تغییر محصول خود را داشته باشد، باید اطلاعات دقیقی از هزینه ها و تولید محصول داشته باشد تا بتواند تصمیم درستی بگیرد.
حسابداری صنعتی همان گونه که از اسمش پیداست در ارتباط با صنعت و موسسات تولیدی کاربرد دارد. به همین دلیل هم بسیار مورد توجه مدیریت است و می توانید در کنار حسابداری مدیریت بسیار کارآمد باشد.
حسابدار صنعتی کیست؟
حسابدار صنعتی به حسابداری گفته می‌شود که علاوه بر سروکار داشتن با وظایف مالی و محاسباتی، باید با ارائه مشاوره‌های راهگشا، در راستای کاهش هزینه‌های عملیاتی و متعاقباً افزایش درآمد و حاشیه سود به مدیریت شرکت کمک کند. یک حسابدار صنعتی با توجه به شرکتی که در آن فعالیت می‌کند، می‌تواند انجام وظایف مختلفی را بر عهده بگیرد که از بین آنها، هزینه‌یابی، اهمیت فوق‌العاده زیادی دارد.
یک حسابدار صنعتی در سازمان‌های تجاری و صنعتی مشغول به کار می‌شود و با اطلاعات مالی و مدیریتی سروکار دارد. او علاوه بر تهیه و تنظیم صورتهای مالی، به تجزیه‌وتحلیل اطلاعات می‌پردازد و به کارفرمایان، خدمات مشاوره‌ای ارائه می‌دهد. هدف حسابداری صنعتی، بهبود عملکرد تجاری و به حداکثر رساندن سودآوری و کارایی شرکت است.
حسابدار صنعتی، دفاتر مالی پایان سال را تدوین و تنظیم می‌کند و علاوه بر بررسی محل صرف مخارج، سودآوری بخش‌های مختلف شرکت را مورد ارزیابی قرار می‌دهد. او با مدیران تجاری در تعامل و ارتباط مستمر است تا در کنار کاهش هزینه عملیات، به آنها در اموری مثل برنامه‌ریزی برای افزایش میزان فروش کمک کند. بیشتر زمان کاری حسابدار صنعتی، صرف برقراری ارتباط با همکاران درون‌سازمانی و بررسی داده‌های مالی و همین‌طور فرایندهای تجاری می‌شود از سایت ماهک سافت.
مهم ترین وظایف حسابداری صنعتی :
- کمک و مشارکت در ایجاد و اجرای برنامه ها و بودجه ها
- فراهم نمودن اطلاعات جهت مدیریت به منظور تصمیم گیری نسبت به انتخاب یک راه حل موجود
- ایجاد کردن راه ها و شیوه هایی که اعمال کنترل را میسر می کند و در صورت امکان کاهش هزینه ها
- تعیین کردن ارزش موجودی به منظور هزینه یابی و قیمت گذاری آن و کنترل در فرصت های مناسب
- تعیین هزینه ها و سود برای یک دوره حسابداری
- جوابگویی به حسابرسان سازمان و مراجع دولتی
- همکاری و ایجاد هماهنگی لازم با دایره حسابداری مالی
- سرپرستی کارکنان دوایر حسابداریی مالی
اهمیت حسابداری بهای تمام شده
مدیران با استفاده از حسابداری صنعتی، یا حسابداری بهای تمام شده، بهای تولیدات را محاسبه می‌کنند و کنترل خود را بر روی هزینه‌های مواد، دستمزد و سایر هزینه‌های تولید اعمال می‌کنند. مدیران اگر گزارشات دقیق و صحیحی از عوامل هزینه نداشته باشند در تصمیم‌گیری برای افزایش تولید یا سایر تصمیم‌گیری‌ها و راه انجام تصمیمات خود با مشکل مواجه خواهند شد.
حسابداری در ذات خود علم و مهارتی برای نظم و ترتیب دادن به اعداد، ارقام و داده‌هایی است که در ورای خود مبیّن یک وجه نقد یا ارزش فیزیکی هستند.
به عبارتی دیگر، ما به این دلیل از حسابداری استفاده می کنیم تا بدانیم چقدر دارایی یا سرمایه به اشکال گوناگون داریم، در یک دوره مشخص چقدر سود یا ضرر کرده ایم، به چه افرادی به چه میزان بدهکار بوده و یا از چه اشخاصی به چه نحوی طلبکاریم و ده‌ها کاربرد دیگری که در صورت فقدان اطلاعات مربوط به هریک، ممکن است متحمل پرداختی‌های سنگینی به طرق گوناگون شویم.
انواع روش هزینه یابی در حسابداری صنعتی:
- هزینه یابی جذبی
- هزینه یابی مستقیم یا نهایی
- هزینه یابی برآوردی یا تخمینی
- هزینه یابی سفارش کار
- هزینه یابی مرحله ای
- هزینه یابی استاندارد
- هزینه یابی بر مبنای فعالیت
- هزینه یابی
انواع هزینه ها در حسابداری صنعتی:
- هزینه‌های عمومی و اداری (قبوض خدماتی، ایاب و ذهاب، پذیرایی و …)
- هزینه‌های توزیع و فروش ( حمل و نقل، انبارداری، بازاریابی، تبلیغات، بسته‌بندی و …)
- هزینه‌های مالی (حسابداری، مالیات، مالیات، سود بانکی و …)
- هزینه استهلاک (فرسوده شدن وسایل، ماشین‌آلات و ساختمان)
- هزینه‌های حقوق و دستمزد
سیستم هزینه یابی در حسابداری صنعتی
در حالت کلی چهار سیستم هزینه‌یابی وجود دارد که عبارت‌اند از:
1.سیستم هزینه‌یابی سفارش کار: در این روش هزینه‌یابی شرکت‌های تولیدی، صرفا بر مبنای میزان سفارش‌هایی که از مشتری دریافت می‌کنند، اقدام به تولید محصولات خود می‌نمایند. به‌عنوان مثال شرکت‌های هواپیماسازی یکی از شرکت‌هایی که بر مبنای این سیستم فعالیت می‌کنند.
2.سیستم هزینه‌یابی مرحله‌ای: در روش هزینه‌یابی مرحله‌ای، تولید محصولات در یک شرکت به‌صورت جداگانه صورت می‌گیرد. به‌عنوان مثال یک شرکت خودروسازی را در نظر بگیرید، در این شرکت هر یک از قطعات خودرو به‌صورت جداگانه تولید می‌شوند و به همین دلیل آنها دارای ارزش فروزش جداگانه هم هستند. در نهایت این قطعات در کنار هم قرار می‌گیرند تا محصول نهایی که خودرو است، حاصل شود.
3.سیستم هزینه‌یابی محصولات مشترک: این روش هزینه‌یابی برای شرکت‌هایی مفید است که در آنها چندین محصول به‌طور همزمان تولید می‌شود. به‌عنوان مثال یک شرکت لبنیات را در نظر بگیرید که در زمان واحد انواع و اقسام لبنیات از جمله شیر، پنیر، کره، خامه و … در شکل‌ها و اندازه‌های مختلف تولید و روانه بازار می‌شوند.
4.سیستم هزینه‌یابی بر مبنای فعالیت: این سیستم هزینه‌یابی به‌عنوان به‌روزترین و پیشرفته‌ترین روش هزینه‌یابی در حسابداری صنعتی به شمار می‌رود. در این روش تولید یک محصول از فرآیندهای مختلفی تشکیل می‌شود و هر قسمتی که فعالیت بیشتری را انجام دهد، هزینه بیشتری را نیز به خود جذب می‌کند.
اهداف حسابداری صنعتی چیست؟
برای این که بتوان از حسابداری به شکل درست و بهینه‌ای استفاده کرد باید ابتدا دسته بندی‌های متفاوتی که برای آن به وجود آمده است را در نظر داشت اهمیت حسابداری صنعتی برای مشاغل مختلف بسیار زیاد است، در این رابطه باید گفت که حسابداری صنعتی قابلیت‌های بیشماری را به خود اختصاص می‌دهد که هر یک برای هزینه‌های جاری و همین طور کنترل کردن آنها برای کسب و کار‌های بزرگ ایجاد شده است.
اهداف حسابداری صنعتی شامل:
- جداسازی درآمد
- هزینه‌های جاری
- محاسبه سود و زیان
- کم کردن هزینه
مرکز هزینه چیست؟
مرکز هزینه قسمتی از یک واحد تجاری می باشد که در آنجا برای خدمات یا تولید محصول، هزینه هایی صورت می گیرد. مدیر هرمرکز هزینه مسئول هزینه های انجام یافته در قسمت خود می باشد.
معمولا، مراکز هزینه همان دوایر می باشند، هر چند یک دایره ممکن است دارای چند مرکز هزینه باشد.
مراکز هزینه در سه واحد مختلف دسته بندی می‌شوند:
- 1.واحد های تولیدی ( بخش هایی که به طور مستقیم در ساخت محصول نقش دارند )
- 2.واحد های خدماتی ( قسمت های مربوط به خدمت رسانی که به طور مستقیم در تولید یا ارائه خدمات نقش ندارند )
- 3.واحد های اداری ( بخش های تشکیلاتی مجموعه )
اهمیت ضایعات در حسابداری صنعتی چیست؟
در اکثر واحدهای تولیدی قسمتی از مواد اولیه، کالای در جریان ساخت و یا کالای ساخته شده به دلایل مختلف از بین می‌روند و ضایع می‌شوند به‌طوری که نمی‌توان آنها را به‌عنوان محصولی سالم در چرخه تولید محسوب نمود و همچنین از عملیات تولید کنار گذاشته می‌شوند.
ضایعات به چند دسته تقسیم می‌شوند؟
ضایعات به دو قسمت ضایعات عادی و ضایعات غیرعادی تقسیم می‌شوند.
1-ضایعات عادی چیست؟
ضایعات عادی به ضایعاتی گفته می‌شود که در جریان طبیعی تولید به وجود می‌آیند و در واقع غیرقابل کنترل است. به عبارت دیگر ضایعات عادی لازمه تولید بسیاری از محصولات است و بدون ایجاد ضایعات، تولید نیز انجام نخواهد شد.
بهای تمام شده ضایعات عادی به حساب محصولات ساخته شده و محصولات در جریان ساخت منظور می‌گردد.
ارزش ضایعات
ضایعات عادی و غیرعادی در هر مرحله از تولید ممکن است بدونه ارزش یا دارای ارزش باشد.
- ضایعات بدون ارزش
- ضایعات دارای ارزش فروش
- ضایعات قابل بازیافت
انواع گزارشات حسابداری صنعتی
گزارشات درون سازمانی
گزارشاتی مانند: گزارش مصرف مواد، موجودی، مواد اولیه انبار، خرید و بهای تمام شده کالا از جمله گزارشات درون سازمانی است.
- گزارش مصرف مواد
- گزارش بهای تمام شده کالای ساخته شده
گزارش بیرون سازمانی
- گزارش بهای تمام شده کالای فروش رفته
- گزارش سود و زیان
-در حسابداری مالی هدف، ارائه اطلاعات به استفاده کنندگان برون سازمانی است، ولی در حسابداری صنعتی هدف، ارائه اطلاعات به استفاده کنندگان درون سازمانی می باشد.
2-نوع گزارشی که در حسابداری مالی ارائه می شود محدود به صورتهای مالی اساسی (ترازنامه، صورت سود و زیان، صورت سود و زیان جامع، صورت جریان وجوه نقد و یادداشتهای توضیحی) است، در حالی که در حسابداری صنعتی اطلاعات و گزارشهایی که تهیه می شود بستگی به نیاز مدیریت واحد تجاری داشته و شکل خاصی ندارد.
3-در تهیه اطلاعات حسابداری مالی، استانداردهای حسابداری بایستی رعایت شود، در حالی که در حسابداری صنعتی استاندارد حسابداری لازم الاجرا وجود ندارد.
4-گزارشهای حسابداری مالی عمدتا برای یک سال مالی است (البته در برخی از کشورها گزارشات میان دوره ای نیز تهیه می شود)، در حالی که در حسابداری صنعتی گزارشهای مورد نظر ممکن است روزانه، هفتگی، ماهانه و … باشد.
5-در حسابداری مالی، واحد اندازه گیری عمدتا واحد پولی (در ایران، ریال) است، در صورتی که در حسابداری صنعتی، واحدهای اندازه گیری برای گزارشگری مقیاسهای متفاوتی از قبیل وزن (مانند کیلو)، حجم (مانند لیتر)، سطح (مانند متر مربع) و … می باشد.
6-گزارشهای حسابداری مالی براساس بهای تمام شده تاریخی تهیه می شوند، در حالی که در حسابداری صنعتی، بیشتر تاکید بر قیمت روز و یا قیمتهای آتی می باشد.
7.گزارشهای حسابداری مالی عمدتا گذشته نما هستند، در حالی که گزارشهای حسابداری صنعتی عمدتا به آینده می پردازند.
عوامل اصلی بهای تمام شده به طور کلی ۳ دسته زیر می باشند:
- مواد اولیه
- دستمزد
- سربار(سایر هزینه های تولید)
1-مواد اولیه
رکن اصلی تولید کالا و محصول می باشد درضمن می دانید که مواد اولیه تولید خود به دو بخش زیر تقسیم می شود:
الف- مواد مستقیم
آن بخش از مواد مصرفی که از کالای ساخته شده جدائی ناپذیر است و مستقیماً در ساخت کالا نقش دارد را مواد مستقیم گویند به عنوان مثال آرد در ساخت نان مواد مستقیم تولید نان محسوب می گردد.
ب- مواد غیرمستقیم
آن بخش از مواد مصرفی که برای تکمیل کالا ضروری می باشد ولیکن به علت مصرف ناچیز آن نتوان آن را به عنوان مواد مستقیم مصرفی تولید طبقه بندی کرد مواد غیرمستقیم محسوب می شود مانند مصرف میخ در ساخت میز و کمد چوبی.
2-دستمزد ( کار)
حقوق و حق الزحمه ای که در جریان تولید و ساخت برای تبدیل مواد به کالا به کارگران پرداخت می شود را به عنوان دستمزد تولید شناسایی می کنند.
*دستمزد نیز به دو بخش زیر تقسیم خواهد شد:
الف- مستقیم
دستمزدی است که بابت کاری پرداخت می شود که مستقیماً در ساخت و ترکیب کالای ساخته شده نقش داشته است مانند دستمزد کارگران تولید
ب- غیرمستقیم
دستمزدی است که بابت کاری پرداخت می شود که مستقیماً در ساخت و ترکیب کالای ساخته شده نقش نداشته است مانند حقوق نگهبانان و سرکارگران کارخانه و …
3.سایر هزینه ها ( سربار ساخت)
کلیه هزینه هایی که در جریان تولید اتفاق می افتد ولیکن نمی توان آنها را به طور مستقیم و مشخص به اقلامی از تولید یا محصولی خاص اختصاص داد به عنوان سربار کارخانه یا سایر هزینه ها شناسایی می‌شوند نمونه های مشخص این هزینه ها؛ مواد غیرمستقیم تولید، دستمزد غیرمستقیم، هزینه تعمیرات و هزینه های استهلاک ماشین آلات، هزینه بیمه و سایر مواد مشابه می باشد.
برخی فرمول های مورد نیاز برای محاسبه بهای تمام شده:
