با توجه به ماهیت پیمان های بلند مدت, چنانچه به سبب طولانی بودن مدت لازم برای تکمیل این پیمان ها, تا زمان تکمیل آنها, درآمد و هزینه ای به حساب گرفته نشود ممکن است صورت سود و زیان تصویری مطلوبی از عملکرد واحد تجاری در طول سال ارائه نکندو تنها نتایج پیمانهایی که در پایان سال تکمیل شده است منعکس کند بنابراین ضرورت دارد که در جریان پیشرفت پیمان ,مطابق استاندارد شماره 9 (حسابداری پیمان بلند مدت ) نسبت به شناخت درآمد و هزینه پیمان اقدام کرد.
جهت شناخت درآمد و هزینه های پیمان مواردی به شرح ذیل قابل ذکر می باشد:
بطور کلی پیمانها به سه گروه زیر تقسیم می شوند:
1-پیمان مقطوع :
پیمان بلند مدتی است که به موجب آن پیمانکار با یک مبلغ مقطوع برای کل پیمان یا یک نرخ ثابت برای هر واحد موضوع پیمان توافق می کند.
2-پیمان امانی (پیمان یا حق الزحمه مبتنی بر مخارج ) :
پیمان بلند مدتی است که به موجب آن مخارج قابل قبول یا مشخص شده در متن پیمان به پیمانکار تادیه و درصد معینی از مخارج مذبور یا حق الزحمه ثابتی نیز به پیمانکار پرداخت می شود.
3- پیمان مدیریت :
قراردادی است که پیمانکار, مدیریت و نظارت اجرای پیمان را به عهده گرفته و در ازای خدمات انجام شده , مبلغ معینی به عنوان حق الزحمه از کارفرما دریافت می دارد.
نکته : در این نوع قراردادها تامین کلیه هزینه ها به استثنای هزینه های مدیریت بر عهده کارفرما است.
شناخت درآمد و هزینه های پیمان
جهت محاسبه درآمد و هزینه پیمان دو روش به شرح زیر وجود دارد
- روش درصد تکمیل پیمان (پیشرفت کار)
- روش شناخت درآمد به میزان مخارج قابل بازیافت
شناخت درآمد و هزینه های پیمان به روش درصد تکمیل پیمان
در روش درصد پیشرفت کار باید پنج مرحله زیر را انجام داد:
- برآورد کل درآمد یا مبلغ پیمان : مبلغ پیمان شامل مبلغ اولیه به علاوه مبلغ کارهای جدید می باشد.
- برآورد کل هزینه پیمان : مبلغ هزینه پیمان شامل هزینه های واقعی انجام شده به علاوه هزینه های برآوردی باقی مانده برای تکمیل پیمان می باشد.
- برآورد کل سود ناخالص پیمان : سود ناخالص پیمان از مابه التفاوته درآمد یا مبلغ کل پیمان و کل هزینه های برآوردی پیمان بدست می آید.
تعیین میزان درصد پیشرفت کار :برای محاسبه درصد پیشرفت کار می توان از روشی به نام “هزینه به هزینه ” استفاده کرد. در این روش از طریق فرمول زیر درصد پیشرفت کار مشخص می شود.
(مخارج تحمل شده انباشته +مخارج برآوردی برای تکمیل پیمان) /(مخارج انباشته تحمل شده ) =درصد پیشرفت کار
برای محاسبه درصد پیشرفت کار, علاوه بر روش هزینه به هزینه, می توان از روش های مانند ارزیابی کار انجام شده و نسبت مقدار کار انجام شده به کل کار پیمان را نیز به کار برد.
محاسبه درآمد , هزینه و سود خالص دوره جاری : پس از محاسبه درصد پیشرفت کار از طریق فرمولهای زیر می توان درآمد , هزینه و سود ناخالص دوره جاری را بدست آورد.
درآمد شناسایی شده دوره قبل ─ (درصد پیشرفت کار × کل درآمد برآوردی پیمان)=درآمد دوره جاری پیمان
هزینه های شناسایی شده دوره های قبل ─ (درصد پیشرفت کار × کل مخارج برآوردی پیمان ) = هزینه دوره جاری پیمان
هزینه دوره جاری پیمان ─ درآمد دوره جاری پیمان = سود ناخالص دوره جاری پیمان
نکته یک :
برای محاسبه سود ناخالص و درآمد دوره جاری پیمان می توان از دو فرمول زیر نیز استفاده کرد :
سود ناخالص شناسایی شده دوره قبل ─ (درصد پیشرفت کار × کل سود ناخالص برآوردی پیمان) = سود ناخالص دوره جاری
بعد از محاسبه سود ناخالص دوره جاری می توان از طریق فرمول زیر اقدام به محاسبه درآمد دوره جاری پیمان نمود.
سود ناخالص دوره جاری پیمان + هزینه های واقعی دوره جاری = درآمد دوره جاری پیمان
نکته دو:
اثر تغییر در برآورد درآمد یا مخارج پیمان یا اثر تغییر در برآورد ماحصل پیمان که از برآوردهای جاری درآمد و مخارج پیمان ناشی می شود, طبق استاندارد حسابداری شماره 6 با عنوان گزارش عملکرد مالی, تغییر در برآورد حسابداری تلقی می شود و به دوره های قبل تسری نمی یابد.
نکته سه: صورت وضعیت های ارسالی برای کارفرما و وجوه دریافتی از کارفرما هیچ تاثیری بر شناسایی درآمد, هزینه و سود ناخالص پیمان ندارد.
نکته چهار: گاهی اوقات ممکن است در پایان دوره مواد و مصالح مصرف نشده ای وجود داشته باشد که معمولا جزو مخارج تحمل شده برای کارهای انجام شده نیست, لذا در محاسبه درصد پیشرفت کار از آن استفاده نمی شود.
(مخارج تحمل شده انباشته + مخارج برآوردی برای تکمیل پیمان) /(مخارج تحمل شده انباشته −مواد و مصالح پای کار) = درصد پیشرفت کار
مثال 1
شرکت پیمانکاری فریمان بابت ساخت فضای سبز با شهرداری کرج قراردادی به مبلغ 10,000,000 ریال منعقد کرد. برآورد اولیه پیمانکار از مخارج اجرای طرح 6,000,000 ریال بوده است. ساخت فضای سبز 3 سال به طول می انجامد. در اوایل سال دوم با توافق انجام شده بین کارفرما و پیمان کار 2,0000,000 ریال به مبلغ قرارداد اولیه اضافه و 1,000,000 ریال به مخارج برآوردی پیمان اضافه شد. مخارج انجام شده تا پایان سال اول 1,800,000 ریال.تا پایان سال دوم 4,900,000 تا پایان سال دوم 7,000,000 ریال بوده است .
مطلوب است : محاسبه درآمد , هزینه و سود ناخالص هریک از سالهای اول , دوم و سوم با استفاده از روش درصد پیشرفت کار
حل
سال اول
30% =(6,000,000) / (1,800,000)=درصد پیشرفت کار در پایان سال اول
درآمد سال اول پیمان 3,000,000 = 30% ×10,000,000
هزینه سال اول پیمان 1,800,000 = 30% ×6,000,000
سود ناخالص سال اول پیمان 1,200,000= 1,800,000─ 3,000,000
سال دوم
مبلغ کل درآمد پیمان 12,000,000 = 10,000,000 +2,000,000
مبلغ کل هزینه پیمان 7,000,000 = 6,000,000 + 1,000,000
70%= (7,000,000)/(4,900,000)=درصد پیشرفت کار تا پایان سال دوم
درآمد سال دوم پیمان 5,400,000 = 3,000,000 ─ ( 70%×12,000,000)
هزینه سال دوم پیمان 3,100,000 = 1,800,000 ─ ( 70%×7,000,000)
سود ناخالص سال دوم پیمان 2,300,000 = 3,100,000 ─ 5,400,000
سال سوم
مبلغ کل درآمد پیمان 12,000,000= 10,000,000 + 2,000,000
مبلغ کل هزینه پیمان 7,000,000 = 6,000,000 + 1,000,000
100%=(7,000,000)/(7,000,000) =درصد پیشرفت کار تاپایان سال سوم
درآمد سال سوم پیمان 3,600,000 = (3,000,000+5,400,000) ─ (100%×12,000,000)
هزینه سال سوم پیمان 2,100,000= ( 3,100,000+1,800,000) ─ ( 100%×7,000,000)
سود ناخالص سال سوم پیمان 1,500,000 = 2,100,000 ─ 3,600,000
شناخت درآمد و هزینه های پیمان به روش شناخت درآمد به میزان مخارج قابل بازیافت
در مراحل اولیه پیمان , غالبا وضعیت به صورتی هست که نمی توان درآمد پیمان را به گونه ای قابل اتکا برآورد کرد . با این حال ممکن است این احتمال وجود داشته باشد که واحد تجاری , مخارج تحمل شده پیمان را بازیافت کند. بنابراین , درآمد پیمان تنها تا میزان مخارج تحمل شده ای که انتظار باز یافت آن می رود, شناسایی می گردد.
هرگاه ماحصل پیمان را نتوان به گونه ای قابل اتکا برآورد کرد:
الف – درآمد باید تا میزان مخارج تحمل شده ای که احتمال بازیافت آن وجود دارد شناسایی شود.
ب – مخارج پیمان باید در دوره وقوع به عنوان هزینه شناسایی شود. در این رابطه از روشی به عنوان روش صفر استفاده می شود.
مثال 2
با در نظر گرفتن اطلاعات مثال بالا فرض کنید پیمانکار در پایان سال اول قادر به پیش بینی نتایج نهایی پیمان نیست اما احتمال می دهد که مخارج انجام شده قابل بازیافت باشد.
مطلوب است : محاسبه درآمد , هزینه و سود ناخالص برای هریک اول , دوم و سوم با استفاده از روش درصد پیشرفت کار
حل
سال اول :
با توجه به اینکه در سال اول پیمانکار نتوانسته است سود و زیان پیمان را به گونه ای قابل اتکا برآورد کند, درآمد در سال اول معادل هزینه سال اول شناسایی می شود و سود ناخالص در این دوره محاسبه نمی شود.
30%=(6,000,000) / (1,800,000)= درصد پیشرفت کار
هزینه سال اول 1,800,000 = 30%×6,000,000
سود ناخالص سال اول پیمان 0 = 1,800,000 ─ 1,800,000
سال دوم :
مبلغ کل درآمد پیمان 12,000,000 = 10,000,000 + 2,000,000
مبلغ کل هزینه پیمان 7,000,000 = 6,000,000 + 1,000,000
70% =(7,000,000) / (4,900,000) =در صد پیشرفت کار
درآمد سال دوم پیمان 6,600,000 = 1,800,000 ─ (70%×12,000,000)
هزینه سال دوم پیمان 3,100,000 = 1,800,000 ─ (70%×7,000,000)
سود ناخالص سال دوم پیمان 3,500,000 = 3,100,000 ─ 6,600,000
سال سوم :
100% =(7,000,000) / (7,000,000)=درصد پیشرفت کار
درآمد سال سوم پیمان 3,600,000 = (1,800,000+6,600,000) ─ (100%×12,000,000)
هزینه سال سوم پیمان 2,100,000 = (1,800,000+3,100,000) ─ (100%×7,000,000)
سود ناخالص سال سوم پیمان 1,500,000 = 2,100,000 ─ 3,600,000
در اینستاگرام ببینید
با نظرتون به ما انرژی بدید
