قانون مالیات‌های مستقیم در سال ۱۳۶۶ در کشور تصویب شده است. نام دیگر قانون مالیات‌های مستقیم در ایران قانون مالیات بر درآمد است. دلیل این نام گذاری آن است که این مالیات به طور مستقیم و بدون واسطه توسط مأموران اداره دارایی از اموال و درآمد افراد گرفته می‌شود. این قانون بعدها اصلاحیه‌های متعددی از جمله ماده ۱۹۷ اصلاحی قانون مالیات های مستقیم داشته است. این قانون از سال ۱۳۶۸ اجرا شده است. موضوع این مقاله تفسیر ماده ۱۹۷ قانون مالیات‌های مستقیم است و به مسائل مختلف مربوط به این ماده از قانون می‌پردازد.

قانون مالیات‌های مستقیم چیست؟

مالیات مستقیم به مالیاتی گفته می‌شود که بر درآمد و دارایی افراد تعلق می‌گیرد. اولین بار در زمان مشروطه تلاش‌هایی برای تصویب قانون مالیات‌های مستقیم صورت گرفت. از آن زمان تا کنون تغییرات و اصلاحیه‌های زیادی از جمله ماده اصلاحی ۱۹۷ قانون مالیات‌های مستقیم در این قانون صورت گرفته است. افراد مختلف و صنف‌های کاری باید نسبت به پرکردن اظهارنامه و پرداخت مالیات اقدام نمایند؛ در غیر این صورت مرتکب جرم شده و مشمول جریمه‌های مختلف می‌شوند. مالیات مستقیم به صورت مستقیم و بدون واسطه توسط مأموران از مردم گرفته می‌شود. البته در صورتی که کارمند دولت باشید مالیات شما به‌صورت خودکار از حقوق کسر می‌گردد. هم چنین در جهت رعایت عدالت اجتماعی اقشار کم درآمد از پرداخت مالیات معاف هستند. نوعی مالیات غیرمستقیم نیز از مردم گرفته می‌شود که به شکل افزایش قیمتی که روی اجناس کشیده می‌شود دریافت می‌شود.

قانون مالیات‌های مستقیم از ۵ باب و ۲۸۲ ماده قانونی تشکیل شده است. باب اول اشخاص مشمول مالیات قانون مالیات‌های مستقیم، مالیات بر دارایی، مالیات بر درآمد، مقررات مختلف قانون مالیات‌های مستقیم و سازمان تشخیص و مراجع مالیاتی قانون مالیات‌های مستقیم است. ماده ۱۹۷ قانون مالیات‌های مستقیم در باب چهارم یعنی مقررات مختلف قانون مالیات‌های مستقیم جای می‌گیرد. این باب ماده ۱۹۶ تا ۲۰۲ را در بر می‌گیرد

جریمه ماده ۱۹۷ قانون مالیات‌های مستقیم

ماده ۱۹۷ قانون مالیات‌های مستقیم بیان می‌کند که مؤدیان مالیاتی باید در زمان مقرر اقدام به تسلیم مشخصات، فهرست‌ها و قراردادها نمایند و در غیر این صورت مشمول جریمه می‌شوند. برای حقوق ۲۰ درصد حقوق و برای پیمانکاری معادل ۱ درصد مبلغ قرارداد می‌باشد. هم چنین مؤدی باید تضمین کند تا خسارتی که به دولت وارد شده است را جبران کند. دو واژه‌ی پیمان و قرارداد معمولاً به‌جای هم به کار می‌روند. از طرفی نیز دلیلی منطقی وجود ندارد که این ماده تنها به پیمانکاری‌های خاصی مثل کارهای ساختمانی و … تعلق بگیرد. هم چنین تسلیم رونوشت قراردادها طبق تبصره ۱ ماده ۱۰۴ قانون مالیات‌های مستقیم که مصوب اسفند ۱۳۶۶ الزامی می‌باشد.

به‌صورت عرفی استفاده از لفظ پیمانکار می‌تواند در هر قراردادی صورت بگیرد. با استناد به گزاره‌هایی که ذکر شد جریمه ۱ درصد تنها به پیمانکاری‌های ذکر شده در ماده ۹۹ یا ماده ۱۰۷ قانون مالیات‌های مستقیم تعلق نمی‌گیرد و اگر کارفرما از ارسال رونوشت قرارداد به اداره امور مالیاتی سرپیچی کند مشمول این جریمه قانونی خواهد شد.

عدم تعلق جریمه ماده ۱۹۷ قانون مالیات‌های مستقیم

بخشنامه اخیر سازمان امور مالیاتی اعلام می‌دارد که در صورت ارسال الکترونیکی لیست مالیات حقوق، جریمه موضوع ماده ۱۹۷ قانون مالیات‌های مستقیم تعلق نخواهد گرفت. ارسال لیست مالیات حقوق تا چند سال قبل تنها به روش فیزیکی انجام می گرفت و روش دیگری در دسترس نبود. امروزه روش جدیدی به نام روش ارسال الکترونیکی لیست مالیات حقوق وجود دارد که مشمول عدم تعلق جریمه ماده ۱۹۷ قانون‌های مالیاتهای‌ مستقیم نیز می‌شود. این روش با مراجعه به سایت عملیات الکترونیکی انجام می‌شود. آدرس این سایت www.salary.tax.gov می‌باشد

عدم اطلاع برخی از کارکنان سازمان امور مالیاتی از این روش باعث شد تا سازمان بخشنامه‌ای به شماره  ۲۳۰/۹۶/۱۳۲ صادر کند. این بخشنامه اعلام می‌دارد: از آن جا که ارسال لیست حقوق در موعد مقرر از طریق سامانه مالیات بر درآمد حقوق، به منزله تسلیم لیست مزبور به اداره امور مالیاتی محل، در اجرای مقررات موضوع ماده ۸۶ قانون مالیات‌های مستقیم می­باشد، لذا مطالبه جریمه موضوع ماده ۱۹۷ قانون موصوف، به جهت عدم تسلیم فهرست یادشده به‌صورت فیزیکی از اشخاصی که در موعد مقرر، نسبت به ارسال و بارگذاری لیست حقوق کارکنان خود در سامانه مزبور اقدام نموده‌اند، موضوعیت نخواهد داشت.

بخشودگی ماده ۱۹۷ قانون مالیات‌های مستقیم

اگر مؤدیان به موقع نسبت به پرداخت صورت‌حساب‌های سود و زیان، اظهارنامه و ترازنامه یا ترتیب دادن پرداخت مالیات طبق اظهارنامه یا صورت حساب سود و زیان اقدام کنند، هشتاد درصد جریمه‌ای که به آنان تعلق گرفته بخشیده خواهد شد. همچنین اگر مؤدیان تا یک ماه پس از تاریخ ابلاغ برگه قطعی مالیات به پرداخت مالیات اقدام کنند، از چهل درصد جرائمی که در این قانون ذکر شده معاف خواهند بود.

جمع بندی

مالیات های مستقیم بدون واسطه توسط سازمان امور مالیاتی دریافت می‌شود. در صورت عدم تسلیم اطلاعات و اظهارنامه یا صورت حساب و ترازنامه توسط مؤدیان مالیاتی، مشمول ماده ۱۹۷ قانون مالیات‌های مستقیم می‌شوند. این ماده از قانون جریمه‌ای معادل بیست درصد حقوق و برای پیمانکاران معادل یک درصد از مبلغ قرارداد است. به دلیل عرفی بودن لفظ پیمانکار در قراردادها، کارفرماها ملزم به ارسال رونوشت قرارداد به سازمان امور مالیاتی هستند. در صورت ارسال الکترونیکی مدارک، جریمه به افراد تعلق نخواهد گرفت و این موضوع با صدور بخشنامه‌ای توسط اداره امور مالیاتی روشن شده است. در صورت پرداخت مالیات طبق صورت حساب و ترازنامه؛ هشتاد درصد جریمه و در صورت ترتیب دادن پرداخت تا یک ماه پس از تاریخ ابلاغ برگه قطعی چهل درصد جریمه بخشوده خواهد شد.